Cùng tưởng nhớ về Windows Vista, những điều hay, dở
Windows Vista với mình có khá nhiều kỉ niệm. Nó là OS cài sẵn trên chiếc laptop đầu tiên mà mình sở hữu, nó cũng là hệ điều hành mà mình bắt đầu vọc vạch, tùy biến, thay đổi các thiết lập sâu trong hệ thống, và cũng là thứ mình xài để vào Contech từ những ngày xa xưa ấy. Windows Vista thời đó cực kì hấp dẫn với mình vì bộ giao diện quá đẹp và hào nhoáng so với Windows XP vốn đã quá nhàm chán và cũ kĩ. Hôm qua là ngày Microsoft chính thức khai tử Windows Vista, bỗng nhiên một vài kỉ niệm thú vị lẫn cay đắng ùa về nên muốn chia sẻ một chút, biết đâu anh em cũng sẽ thấy hình dáng của mình trong đó thì sao vì mình biết mấy người đam mê công nghệ thường giống nhau lắm: cứ thấy hàng mới là vọc, cứ thấy đồ cũ là kiếm cách cho nó thành đồ mới, và đọng lại cuối cùng là những giây phút sảng khoái khi đã làm được thứ mình muốn.
Từ Windows XP lên Windows Vista là một sự thay đổi rất lớn, nếu không muốn nói là một bước nhảy vọt về giao diện. Từ cái thanh tiêu đề xanh xanh đặc trưng ngày nào chuyển sang một giao diện bóng bẩy, có cả hiệu ứng trong mờ là cả một sự thay đổi lớn, toàn bộ icon cũng được làm mới, đương nhiên ai nhìn vào cũng sẽ muốn trải nghiệm ngay. Rồi bạn còn có thể đổi được cả màu sắc của cửa sổ theo ý bạn thích, rồi nút Start Menu hình tròn lạ lạ, thanh taskbar màu đen nhìn gầu vô cùng. Đó là chưa kể đến việc ngày đó mình còn là một thằng nhóc bé tí đang bắt đầu tiếp cận với công nghệ nên nhìn thấy thích vô cùng.
Và trong Windows, thứ làm mình ấn tượng nhất không gì khác ngoài giao diện Aero Flip. Cho anh em nào chưa biết hoặc đã quên: Aero Flip xuất hiện anh em bấm Windows + Tab, nó cho phép chúng ta duyệt qua các cửa sổ đang mở theo hiệu ứng lướt lướt rất đã mắt. So với những hiệu ứng khô khăn cứng ngắt của Windows XP thì nhiêu đây thôi đã đủ làm mình muốn nâng cấp OS rồi. Chưa kể tới việc Windows Vista còn giới thiệu khái niệm widget, là những "món đồ" nhỏ nhỏ gắn lên desktop để anh em theo dõi CPU / RAM, ghi chú hoặc xem giờ giấc hay tiền tệ. Lúc đó nhìn cái máy tính nào mới đều quảng cáo một trong hai giao diện: Aero Widget, hoặc desktop gắn widget.
Máu nổi lên rồi, giờ mình phải làm sao để trải nghiệm được nó đây? Nhà có dàn máy bàn cũng khá cũ kĩ, cấu hình yếu vì đã mua trước đó 5-6 năm, trong khi mình đọc mấy tạp chí PC World hay eChip đều nói rằng Windows Vista ăn phần cứng dữ lắm, driver tương thích cũng chưa nhiều. Thêm nữa máy bàn này là của bố mình, bố thường làm việc trên đó nên việc đụng tới những thành phần sâu bên trong sẽ rất khó khăn nếu lỡ xảy ra vấn đề.
Thế là mình phải chơi giải pháp tình thế: đi tìm các phần mềm thay đổi giao diện cho Windows XP. Những phần mềm này (hoặc cái file patch) sẽ sử dụng chức năng Windows Theme để tạo ra một áo khoác mới cho Windows, và sơ sơ thì nó cũng làm mình hài lòng: nút Start đã biến thành hình tròn, giao diện cửa sổ từ xanh dương đã sang màu bạc bạc khá ngầu, nút close trên cửa sổ cũng nhỏ hơn, thanh hơn, giống Windows Vista hơn. Về widget thì mình cũng cài thêm một phần mềm bên thứ ba giả lập mớ đồ chơi đó gắn lên màn hình. Cảm giác khi đó vui lắm, thú vị lắm, cũng giống như anh em xài Android có thể cài được theme mà anh em thích, hay anh em iOS jailbreak được điện thoại để đổi theme cũng tương tự như vậy.
Nhưng mình vẫn phải xài Windows XP! Về cơ bản nó không phải là Vista, trong khi mình đọc được rằng Vista cho đổi giao diện này nọ đẹp lắm, máy chạy đã lắm, vậy là mình cứ nghĩ trong lòng phải bằng mọi cách chạy được Vista mới hả dạ. Tình cờ mình đi dạo trên mạng thấy được một bản Windows Vista Lite! Bản Lite này quảng cáo là nhẹ hơn, chạy nhanh hơn, và dung lượng bộ cài cũng nhỏ hơn. Mình không nhớ rõ vì sao nó lại có thể nhẹ hơn được, dường như là bạn mod đã bỏ bớt các thành phần hệ thống nào đó thì phải.
Thế là download về và bắt đầu nghịch. Burn nó ra một cái đĩa DVD, mình bắt đầu bỏ vào máy để cài đặt. Tất nhiên để cài được vì phải format luôn phân vùng Windows XP chứ không thể nâng cấp do đặc tính bản Lite này là thế, ok thì format. Sau một hồi hì hục thì cuối cùng Windows Vista cũng đã hiện lên trước mắt. Được rờ, được sờ, được nghịch, được nhìn thấy hiệu ứng Aero thôi cũng đã thấy sướng con mắt rồi chứ chưa cần nghịch nhiều. Dù phải giảm mức độ trong suốt của cửa sổ do card đồ họa của máy bàn không chịu nổi nhưng vậy cũng sướng lắm rồi. Driver thì cái được cái không, nhưng về cơ bản là mấy cái chức năng card màn hình, card mạng vẫn chạy được là đủ nghịch rồi.
Sướng lắm cho tới khi mình nhận ra là mình đã format ổ, và không backup dữ liệu trước! Toàn bộ dữ liệu của bố mình trên máy tính đã không còn, mọi thứ trắng trơn, trắng sạch thơm tho. Thế là mình bị la cho một trận vì tội nghịch ngu, và cũng từ đó mình học được bài học là luôn backup mọi thứ trước khi đụng vào hệ điều hành hay ổ cứng máy tính. May là data đó bố mình có chép ra ngoài rồi nên phần bị mất chỉ là những file không quan trọng mới tạo gần đây thôi. Không thôi chắc giờ không còn ngồi đây gõ bài chia sẻ với anh em đâu
Chia sẻ với anh em một chút như vậy, còn bàn về Vista, mình đồng ý đây là thất bại của Microsoft. Hãng thất bại trước hết là việc Vista sử dụng quá nhiều tài nguyên hệ thống trong khi hầu hết các máy tính ở thời điểm đó đều không đủ đáp ứng và bạn buộc phải nâng cấp phần cứng cho PC. Với người dùng, việc vừa phải mua phần cứng vừa phải mua phần mềm là chuyện rất tốn kém. Thời năm 2007 linh kiện máy tính cũng còn rất đắt so với thu nhập của chúng ta nên chuyện này không phải là giải pháp khả thi. Kết quả là rất nhiều anh em tiếp tục chọn gắn bó với Windows XP cho tới khi Windows 7 ra mắt nhiều năm sau đó.
Thất bại lớn hơn nữa đó là Microsoft đã phải đổ quá nhiều nguồn lực cho Windows Vista mà không thu được kết quả tốt. Đây mới là cái đau nhất của Microsoft. Thị trường người dùng cá nhân thì lèo tèo phải tới vài năm sau khi mà Vista bắt đầu cài sẵn lên nhiều laptop thì mới cải thiện, thị trường doanh nghiệp thì xem như bỏ luôn không màn đến Vista. Cũng vì vậy mà hãng buộc phải kéo dài thời gian hỗ trợ Windows XP như anh em đã thấy đó.
Dù thất bại là vậy nhưng trong mắt mình, Windows Vista vẫn là một bước đi cực kì quan trọng của Microsoft và hãng đã đi đúng hướng, tầm nhìn tốt, có điều thực thi chưa tốt mà thôi. Windows Vista đặt nền móng cho Windows 7 xuất hiện với giao diện tương tự nhưng chạy nhẹ nhàng hơn, mức độ tương thích cao hơn và được hỗ trợ tốt hơn. Giao diện là yếu tố quan trọng vì trong giai đoạn 2007-2008 người tiêu dùng bắt đầu để ý nhiều hơn tới cái đẹp khi sử dụng máy tính, bắt đầu từ phần mềm rồi sau đó là cả thiết kế công nghiệp của chiếc máy nữa nên mình mới nói Windows Vista đi đúng hướng. Nó tạo cho người dùng một cái cảm giác mới lạ, một sự háo hức khi sử dụng, và sự thoải mái khi được nhìn thấy cái đẹp mỗi ngày.
Một điểm nữa mình thích và đánh giá cao ở Windows Vista đó là User Account Control - UAC. Lúc mới ra, UAC có vẻ hơi quá, giống như cô bạn gái khó tính thấy bạn trai làm gì cũng xét nét hỏi coi đang làm gì, không trả lời thì không cho làm tiếp, vậy nên nhiều người bực quá tắt UAC luôn. Nhưng theo thời gian, Microsoft đã giảm bớt sự gay gắt của UAC nên tính ra nó vẫn dễ chịu hơn, lên đến Windows 7, 8 rồi Windows 10 thì UAC tồn tại như một phần hiển nhiên và chúng ta cũng đã chấp nhận nó.
Cái quan trọng đó là UAC là một cách tiếp cận rất tốt về vấn đề bảo mật. Những phần mềm nào không đáng tin cậy, hay các thao tác can thiệp vào hệ thống, đều cần phải được xác thực thủ công bởi người dùng. Nếu không có bước này, virus và phần mềm độc hại nói chung sẽ dễ tấn công máy tính hơn mà bạn không hề hay biết. Anh em cũng có thể thấy là tình trạng virus ở Windows XP mệt mỏi ra sao, chúng ta xài máy tính mà cứ phải canh cánh lo lắng bị virus, cắm USB hay cái gì vào máy cũng sợ. Lên đến các bản Windows sau, một phần nhờ có UAC, phần khác nhờ vào cơ chế bảo mật tốt hơn nên chúng ta không còn bị "dính đạn" nhiều như trước. Đây cũng là cơ chế mà Mac sử dụng để xác thực khi bạn cài, chạy hay làm bất kì thứ gì mà máy đánh giá là có thể gây mất an toàn.
